Əndəlüs: Ruhumun çağırışı

Sentyabrın əvvəli ilk dərs günü qrup yoldaşım sual vermişdi ki, səni İspaniyaya nə gətirib. O vaxt sualın cavabını bilmirdim, çünki məni bura gətirən səbəb universitetimin məhz bu ölkə, bu universitetlə əməkdaşlıq etməsi idi. Həmin sualın cavabını Əndəlüsü görəndən sonra tapdım. Əslində isə Əndəlüsə qədər də o cavab özünü mənə göstərirmiş, amma mən görmürdüm.  Aeroportdan dəmir yolu vağzalına gələnə qədər yolda Valensiyanı müşahidə etdim. Həmin dəqiqələrdə ağlım Mursiyaya gedib çatmaqla məşğul olduğu üçün Valensiyanın mənə nə dediyini qulaqardına vurmuşdum. Mursiyaya gəlib yerləşəndən sonra şəhəri gəzməyə çıxdım. Şəhərin içindən axan Segura çayı Valensiyanın sözlərini mənə təkrar çatdırdı. Məni bura gətirən səbəb İspaniyadan çox onun İslam keçmişi idi. Hər iki şəhər mənə bunu deməyə çalışırdı.

Uzun illər aidiyyət duyğusu məni düşündürüb. Burada anladım ki, mənim aidiyyət duyğum İslamdan qidalanır.

Əndəlüs isə bu düşüncələrimin sübutu oldu. Qranada, Kordova, Sevilya. Məğrib memarlığını çox gözəl daşıyan bu şəhərlərin hər biri xatirələrimdə öz yerini tutdu.

Hər şəhərin öz ruhu olduğunu düşünürəm və o ruhun sənə nə dediyini şəhərə ilk addımını atanda anlayırsan. Qranadanın nə dediyini hələ şəhərə çatmamış, yolda eşidirdim. Deyirdi ki, gəl, axtardığın burada səni gözləyir.

Payızın rəngləri içində gözəlləşmiş Qranadanı səliqəli, rəngli və dar küçələri, tez-tez qarşıma çıxan bulaqlar, müsəlman restoranları, Sami Yusuf dinləyən Mərakeşli satıcılar, möhtəşəm Alhambra sarayı, sarayın üzərində batan günəş, rəngarəng ərəb lampaları, tünd sarı rəngli binalarla xatırlayacağam.

İslam şəhərində olduğumu insanların mehriban münasibətində daha çox hiss edirdim. Şirniyyat mağazasında almasam belə şirniyyatların dadına baxmağım üçün israr edən satıcı qız, antik əşyalar mağazasında Quran dinləyən satıcıdan müsəlman olub-olmadığını soruşanda fəxrlə “Əlhəmdulillah” deməsi, fərqli çay çeşidləri, ədviyyatların satıldığı mağazalar.

Məşhur ispan şairi Federiko Lorka bu şəhərdə doğulub. Ev muzeyini ziyarət etmək istəsəm də, şəhər kənarında olduğu üçün gedə bilmədim.

Kordovanın boz, qızılı, tünd qırmızı və qəhvəyi rənglərin arasında özünəməxsus duruşu var idi. Bu şəhər üç dinin – islam, xristian və yəhudilərin izlərini daşıyır. Fərqli kimliklərə sahib olsa da, ərəb əsilli kimliyi daha çox qabarıq idi və mən bunu sevdim. Şəhərin mərkəzində gəzərkən eyni küçədə həm məscid, həm kilsə, həm də sinaqoq görmək olur. Kordoba xatirələrimdə çiçəkli eyvanları, rəngli keramik qabları, yağışın yuyub təmizlədiyi daş küçələr, köhnə və müasir Kordovanı birləşdirən (ya da ayıran) Roma körpüsü, məscid-kafedral, mavi rəngli qapı və pəncərələr, ərəb çay evi, Əndəlüs kofesi ilə qaldı. Əndəlüs şəhərləri arasında mavi rəngi ən çox  Kordovada görə bilərsiz. Mavi pəncərələr, qapılar, dibçəklər və azulejolar (daş boyama sənəti) şəhərin simvolu idi.

Kordova küçələrində saçımdan su süzülə-süzülə gəzərkən ərəb çay evi qarşıma çıxdı. Bu çay evi haqqında bir yazıda oxumuşdum. İçəri girəndə özümü Əndəlüs xilafəti dövrünə qayıtmış kimi hiss etdim. Mavi azulejolarla bəzənmiş masalar, mavi divan və yastıqlar, çox sevdiyim fanus lampalar, içəridə səslənən ərəb musiqisinin ahəngi məni min bir gecə nağıllarına aparmışdı.

Sonuncu Əndəlüs şəhəri isə Sevilya oldu. Sevilya gördüyüm Əndəlüs şəhərləri arasında müasirləşməyə ən çox can atan şəhər idi. Qranada və Kordova öz kimliklərini olduğu kimi qəbul edib bununla fəxr edirlərsə, Sevilya şəxsiyyət böhranı yaşayır. Bunu şəhərin mərkəzində çox aydın görmək olur. Mavr əsilli müsəlman krallar üçün tikilmiş Sevilya Alcazarı və düz qarşısında yerləşən Sevilya kafedralı üz-üzə dayanmış, amma bir-birilə danışmağı özünə sığışdırmayan iki daxili səsə bənzəyirdi. Və bu səslərlə üzləşmək əvəzinə qaçmağı seçərək problemi həll etdiyini düşünən müasir İspaniya meydanı.

Sevilya canlı, dinamik şəhər idi. Gecə yatmayan küçələr, əylənmək və dincəlmək istəyən insanlarla dolub daşır, bir-birinə qarışmış bandurya, gitara və kastanet səsləri şəhəri başına götürür. Mənim sakitlik axtaran ruhum isə şəhərin qaranlıq, kimsəsiz küçələrində dincini aldı.

Sevilya xatirələrimdə belə qaldı: sarı, bej və qırmızı rəngli divarların arasında uzanan dar, ara küçələr, gecə lampalarının üstünə damcılayan yağışın səsi, əlində çətir, yağışın altında ora-bura tələsən insanlar, mandarin ağacları, payız yarpaqları, hər küçədə qarşıma çıxan barlar və flamenko şousu.

Bəzən gedəcəyimiz yer bizi çağırır, biz isə o səsi yalnız yolun sonunda eşidirik. Mən bura yeni yerlər görmək üçün gəlməmişdim. Modernizmin səs-küyündən yorulan ruhumu başqa torpaqların səssizliyində tapmaq üçün gəlmişdim.

Məni özümə qaytardığın üçün təşəkkürlər, Əndəlüs.

 Əndəlüs vloquma keçid

Andalusia: The call of my soul

On the first day of classes in early September, my groupmate asked me what had brought me to Spain. At that time, I didn’t know the answer, because the only reason I came was that my university had a partnership with this country and this university. I found the answer only after I saw Andalusia. In fact, that answer had been showing itself to me even before Andalusia, but I hadn’t noticed it.

On the way from the airport to the train station, I observed Valencia. But my mind was busy trying to reach Murcia, so I ignored what Valencia was trying to tell me. After I arrived in Murcia and settled in, I went out to explore the city. The Segura River that flows through the city repeated Valencia’s message to me. The reason I came here wasn’t Spain itself, but its Islamic past. Both cities were trying to tell me this.

For many years, the feeling of belonging has made me think. Here I understood that my sense of belonging comes from Islam.

And Andalusia became the proof of these thoughts. Granada, Cordoba, Seville - each of these cities, carrying Maghreb architecture so beautifully, found a place in my memories.

I believe every city has its own soul, and you understand what that soul tells you the moment you step into it. I heard what Granada was saying even before I arrived. It said, “Come, what you’re searching for is waiting for you here.”

I will remember Granada in its autumn colors, neat, colorful narrow streets, the springs I often came across, the Muslim restaurants, the Moroccan sellers listening to Sami Yusuf, the magnificent Alhambra, the sunset over the palace, the bright Arabic lamps, and the dark yellow buildings.

I felt that I was in an Islamic city mostly through the kindness of the people. The girl in the sweet shop insisting that I taste the desserts even if I didn’t buy any, the seller in the antique shop who was listening to Quran and proudly said “Alhamdulillah” when I asked if he was Muslim, the shops filled with different teas and spices.

The famous Spanish poet Federico Lorca was born here. I wanted to visit his house museum but couldn’t go because it was outside the city.

Cordoba had its own posture in gray, golden, dark red, and brown tones. This city carries the traces of three religions - Islam, Christianity, and Judaism. Even though it has different identities, its Arab essence was the most visible, and I loved that. Walking in the city center, you can see a mosque, a church, and a synagogue all on the same street.

Cordoba stayed in my memory with its flowered balconies, colorful ceramic plates, stone streets washed clean by the rain, the Roman bridge that connects (or separates) the old and modern Cordoba, the mosque–cathedral, the blue doors and windows, the Arabic tea house, and Andalusian coffee. Among Andalusian cities, blue is seen the most in Cordoba - blue windows, doors, pots, and azulejos, which are a symbol of the city.

While walking in the Cordoba streets with rain dripping from my hair, I came across the Arabic tea house I once read about. When I stepped inside, I felt like I had returned to the time of the Andalusian Caliphate. Tables decorated with blue azulejos, blue sofas and cushions, the lantern lamps I love so much, and the Arabic music inside took me into the world of One Thousand and One Nights.

The last Andalusian city was Seville. Among all the Andalusian cities I saw, Seville was the one trying the hardest to modernize. While Granada and Cordoba accept their identities and are proud of them, Seville seems to have an identity crisis. You can see this clearly in the city center. The Alcázar, built for Muslim Moorish kings, and the Seville Cathedral standing right across from it looked like two inner voices facing each other but refusing to speak. And the modern Plaza de España felt like a place that tries to escape this conflict instead of facing it.

Seville was a lively and dynamic city. The streets never slept; they were full of people who wanted to enjoy themselves or relax. The mixed sounds of bandurria, guitar, and castanets filled the air. But my old soul, always searching for quiet, found peace in the dark, empty streets of the city.

I remember Seville in its narrow side streets between yellow, beige, and red buildings, the sound of rain dripping onto streetlamps, people rushing under umbrellas, orange trees, autumn leaves, the bars on every corner, and the flamenco shows.

Sometimes the place we are supposed to go calls us, but we only hear that voice at the end of the journey. I didn’t come here to see new places. I came to find my soul, tired of the noise of modern life, in the silence of other lands. 

Thank you, Andalusia, for bringing me back to myself.

Watch my Andalusia vlog