Nənəm Nəsibə Abdullayevanın “Qaragöz boy-boy” mahnısını çox sevirdi. O qədər sevirdi ki, bu sevgi mahnını mənə də sevdirmişdi. Böyüdüm, kitab oxumağa başladım. 20-li yaşlarımda Amin Maaloufun Səmərqənd romanını oxuyanda bu tanış səs romanın mistik abu-havası və gənclik arzularımla birləşdi. Özbəkistanı görmək istədim.
Son illərdə Avropadan çox Asiya ölkələrini
görmək istədiyimi anladım. Hətta Paris küçələrini Səmərqənd küçələrinə dəyişərəm,
desəm, yalan olmaz.
Özbəkistan səfərimiz Daşkənd–Səmərqənd–Buxara–Daşkənd
marşrutu üzrə oldu.
Daşkənd yaşıllıqları bol, insanları sadə və
mehriban bir şəhər idi. Sanki “mən paytaxtam, müasir olmalıyam” təzyiqi altında
idi və bundan heç də məmnun görünmürdü. Bu zorakı müasirlik özünü şəhərin
inkişaf ritmində göstərirdi. İnsanlar isə milli mənsubiyyətləri ilə xoşbəxt
idilər, saxta müasirliyə ehtiyac duymurdular. Daşkənddə iki şeyə heyran oldum:
yaşıl, geniş, sakit parklar və mədəniyyət abidəsinə çevrilmiş bənzərsiz metro.
Daşkənd–Səmərqənd qatarı ilə 5 saat yol
getdik. Kupemizi bizimlə Kanadalı yaşlı bir cütlük paylaşırdı. Azərbaycanda “təqaüdə
çıxıb ölmək” yaşı hesab edilən yaşda onlar dünyanı gəzirdilər. Azərbaycanda
olduqlarını, Bakını çox sevdiklərini dedilər. Özbəkistandan sonra Misirə
yollanacaqdılar. Səmərqəndə çatanda onlarla xatirə şəkli çəkdirib ayrıldıq.
Səmərqənddəki otelimiz çox gözəl idi.
Ümumiyyətlə, Özbəkistanda qaldığımız bütün otellər gözəl, təmiz və sərfəli idi.
Səmərqənd bizim üçün iki günlük nağıl oldu. Mənim
üçün Səmərqənd 3 mədrəsədən ibarət, türk memarlığının nadir incilərindən olan
Registan meydanı, sahibinin zəhmini özündə daşıyan Əmir Teymur mavzoleyi, Əmir
Teymur heykəli, Siyob bazarı, qədim məscidlər,
kaşılarla bəzədilmiş mədrəsələr, İçərişəhəri xatırladan dar, qədim küçələr,
dadlı yeməklər, şərq üslubunda dizayn edilmiş restoranlar, rəngli qablar, əl işi geyimlər, gülərüz satıcılar və daha nələrlə
yadda qaldı.
Sonra yolumuz qədim İpək yolu üzərində yerləşən
Buxaraya düşdü. Tarixi abidələrin çoxluğuna görə “muzey şəhər” adlandırılan
Buxarada 3 gün qaldıq. Səmərqəndlə müqayisədə Buxara daha isti və daha hərəkətli
idi. Şəhərin “köhnə Buxara” adlanan hissəsi sanki İçərişəhərin daha geniş, daha
ticarətə meyilli versiyası idi.
Böyük karvansaraların əhatəsində
restoranlar, canlı musiqi, qaynayan həyat Səmərqəndin sakit həyatından çox fərqlənirdi.
Buxara xalçaları, papaq və yun geyimlər, zövqlə hazırlanmış qablar, küçələrdə səslənən
özbək musiqisi Şərqli ruhumu oxşayırdı.
Buxarada gördüyümüz məkanlar:
Poi Kalan İslam Memarlığı Kompleksi, Çar Bəkr
Memorial Kompleksi, Ləbi Hovuz, Gəmi qalası, Bolo Hovuz məscidi, Sitorai
Mohi-Khosa sarayı, Buxara Zindanı, Mərkəzi Bazar və daha nələr, nələr...
Xüsusilə Sitorai Mohi-Khosa sarayını çox bəyəndim.
Buxara əmirinin yay iqamətgahı olan bu saray, həm Şərq, həm Avropa üslubunun
gözəl sintezidir. Fərqli-fərqli məqsədlər üçün tikilmiş otaqları, əmir ailəsinin
geyimləri, Çin və Yaponiyadan gətirilmiş çini qablar, sarayın qarşısındakı
hovuz və meyvə ağacları bu ailənin necə zövqlü olduğunu hiss etdirirdi. Bu
sarayı görəndən sonra evliliklə bağlı gözləntilərim dəyişdi.
Səyahətimiz Qurban bayramına təsadüf
etdiyindən məscidlərdə izdiham vardı. Bolo Hovuz Məscidi isə qəlbimdə ayrıca
yer tutdu. 18-ci əsrdə tikilmiş bu məscid sütunlu eyvanı, qarşısındakı hovuzu
ilə bənzərsiz idi.
Buxaradakı son günümüz “Silk and Spices” festivalına təsadüf etdi. Özbək və taciklərin
musiqisini dinləmək, rəqslərini izləmək fürsətimiz oldu. Və... “Qaragöz
boy-boy” mahnısını canlı dinlədim- özü də iki dəfə. İkinci dəfə dinləməklə
qalmadım, özümü özbəklərin və turistlərin arasında rəqs edərkən tapdım.
Müşahidələrim:
Buxara xaric digər şəhərlərdə restoran qiymətləri
çox sərfəlidir.
Taksi xidməti olduqca ucuzdur.
Turistik bölgələrdə belə ingilis dilini az bilirlər,
əsasən rus və müəyyən qədər türk dili istifadə olunur.
Bizdəki “Bu sevgidə kim uduzdu, kim uddu?”
mahnısının alternativi onlarda Yulduz Usmonovanın “Muhabbat” mahnısıdır.
Xüsusilə taksilərdə tez-tez səslənir.
Taksi sürücüləri sizi türk zənn edib Kayahan
mahnılarını qoşa bilər. Azərbaycanlı olduğunuzu biləndə isə “Ты серьезна? Azərbaycan
qardaş!” deyib ya Heydər Əliyevlə bağlı sual verəcək, ya da SSRİ-də keçən əsgərlik
xatirələrini danışacaqlar.
Roza Zərgərli və Üzeyir Mehdizadə musiqilərini
hər yerdə eşidə bilərsiniz- hazırlıqlı olun.
Qadınların geyimi çox sadədir, makiyaj və
estetik əməliyyata demək olar ki, meyilli deyillər.
Çar Bəkr memorial kompleksində bələdçisiz
olduğumuzu bilib bizə bələdçilik edən məscidin imamı Cəfər dayı = eşq. Bütün
kompleksi bizə gəzdirdi, tarixini danışdı, Azərbaycanı çox sevdiyini dedi.
Eyni məkanda işləyən başqa bir dayı isə Azərbaycanlı
olduğumuzu eşidən kimi bizə yaxınlaşıb Qarabağı aldığımıza çox sevindiyini rus,
türk, özbək dilində birtəhər başa saldı. “Anadır arzulara hər zaman Qarabağ”
mahnıını bildiyi kimi oxuyaraq getdi.
Sonda üç şəhəri qısaca belə təsvir edərdim:
Daşkənd- müasirlik gözləntisi ilə yüklənmiş,
milli ruhu boğulan yaşıl şəhər,
Səmərqənd – tarixini və sehrini qorumağa
çalışan nağıl şəhər,
Buxara – İpək yolunun bədəlini ödəmiş, özünü
ticarətə təslim etmiş şəhər.
Şərqli ruhumu oxşadığın üçün təşəkkürlər,
Özbəkistan.
Yenidən görüşmək ümidi ilə...
Garagoz Boy-Boy and My Eastern Soul
My grandmother loved the song “Garagoz boy-boy”
by Nasiba Abdullayeva deeply. So deeply, in fact, that she made me love it too.
I grew up and started reading books. In my twenties, while reading Amin
Maalouf’s novel Samarkand, that familiar melody intertwined with the mystical
atmosphere of the novel and the dreams of my youth. From that moment on, I
longed to see Uzbekistan.
In recent years, I’ve realized that I want to
explore Asian countries more than European ones. It wouldn't be an exaggeration
to say I would gladly change the streets of Paris for those of Samarkand.
Our Uzbekistan journey followed the route:
Tashkent – Samarkand – Bukhara - Tashkent.
Tashkent was a city full of greenery, simple
and kind people. It seemed to be under pressure-like it was trying to prove,
“I’m a capital city, I must be modern”- but didn’t seem happy about it. This
forced modernity was evident in the pace of the city’s development. Yet, the
people were content with their national identity and felt no need for fake
modernity. Two things fascinated me in Tashkent: the green, spacious, peaceful
parks and the unique metro system that had become a cultural monument.
We travelled to Samarkand by train, a five-hour journey. An elderly Canadian couple shared our cabin. At an age that in Azerbaijan would be considered “retirement and death,” they were exploring the world. They had visited Azerbaijan, loved Baku, and were heading to Egypt after Uzbekistan. When we arrived in Samarkand, we took a photo together and said our goodbyes.
Our hotel in Samarkand was wonderful. In
general, all the hotels we stayed at in Uzbekistan were clean, beautiful, and
reasonably priced.
Samarkand was like a two-day fairytale for us.
For me, Samarkand will always be remembered as the Registan Square with its
three madrasas - rare masterpieces of Turkic architecture, the mausoleum of
Amir Timur - carrying the gravity of its owner, the statue of Amir Timur, Siyob
Bazaar, ancient mosques, tiled madrasas, narrow historic streets remembering us
Icherisheher (Old City), delicious food, restaurants designed in Eastern style,
colourful dishes, handmade clothes, cheerful vendors, and so much more.
Next, we travelled to Bukhara, located on the
historic Silk Road. Known as a “museum city” due to its abundance of historical
monuments, we stayed there for three days. Compared to Samarkand, Bukhara was
hotter and more vibrant. The “Old Bukhara” area felt like a more expansive and
commerce-oriented version of Icherisheher.
Surrounded by old caravanserais, the
restaurants, live music, and buzzing life stood in contrast to Samarkand’s
calmness. Bukhara’s carpets, hats and woollen clothes, elegantly crafted
dishes, and the sounds of Uzbek music in the streets all touched my Eastern
soul.
Places we visited in Bukhara:
Poi Kalan Islamic Architecture Complex
Chor-Bakr Memorial Complex
Lyabi Hauz
Ark of Bukhara
Bolo Hauz Mosque
Sitorai Mohi-Khosa Palace
Bukhara Zindan
Central Bazaar and many more...
I especially loved the Sitorai Mohi-Khosa Palace. Once the summer residence of the Emir of Bukhara, this palace is a beautiful synthesis of Eastern and European styles. The various rooms built for different purposes, the clothing of the emir's family, porcelain dishes from China and Japan, the pool and fruit trees in front of the palace - all of this reflected the refined and dignified life of this family. After seeing this palace, my expectations about marriage changed.
Our trip was on the eve of the Qurban holiday, so the mosques
were very crowded. The Bolo Hauz Mosque left a lasting impression. Built in the
18th century, its columned veranda and the pool in front made it truly unique.
Our last day in Bukhara coincided with the Silk
and Spice Festival. We had the chance to witness live performances of Uzbek and
Tajik music and dance. And… I heard the song “Garagoz boy-boy” performed live.
Not once, but twice. The second time, I didn’t just listen, I found myself
dancing among Uzbeks and tourists.
Observations:
Except for Bukhara, restaurant prices are very
affordable in other cities.
Taxi services are incredibly cheap.
Even in tourist areas, English is not widely
spoken; mostly Russian and to some extent Turkish are used.
Their version of our song “Bu sevgidə kim
uduzdu, kim uddu?” is Yulduz Usmonova’s “Muhabbat.” It’s often heard,
especially in taxis.
Taxi drivers might assume you're Turkish and
play Kayahan songs. When they find out you’re Azerbaijani, they’ll say
something like “Ты серьезна? Azerbaijan brother!” and ask questions about
Heydar Aliyev or share memories of their military service in the USSR.
Be prepared to hear Roza Zərgərli and Üzeyir
Mehdizadə songs everywhere.
Women dress very simply and are hardly inclined
toward makeup or cosmetic surgery.
At the Chor-Bakr Memorial Complex, when the
mosque’s imam, uncle Jafar, found out we were without a guide, he volunteered
to guide us through the entire complex, explaining its history. He said he
loved Azerbaijan dearly.
Another man working at the same site, upon
hearing we were Azerbaijani, enthusiastically approached us and, in a mix of
Russian, Turkish, and Uzbek, told us how happy he was that we reclaimed
Karabakh. He then sang “Anadır arzulara hər zaman Qarabağ” the way he knew it
and walked away.
Finally, if I were to describe the three cities
in a few words:
Tashkent - A green city burdened with the
expectation of modernity, suppressing its national spirit.
Samarkand - A fairytale city trying to preserve its history and magic.
Bukhara - A city that has paid the price of
being on the Silk Road, surrendering itself to commerce.
Thank you, Uzbekistan, for touching my Eastern
soul.
Until we meet again…
Comments
Post a Comment