Yaşamaq

Çinli yazıçı Yu Huanın “Yaşamaq” romanında 1940-70-ci illərdə Çində baş verən sosial, siyasi, tarixi hadisələr bir ailənin hekayəsi fonunda təqdim edilir. Roman 1993-cü ildə yazılıb. Çində bir müddət qadağan edilmiş kitablar siyahısına düşüb. Yu Hua deyir ki, bir zəncinin ağrılı-acılı həyatından bəhs edən “Yaşlı, qaradərili Co” mahnısını dinləyərkən bu romanı yazmaq ideyası ağlına gəlib.

Kitabın üz qabığı və adı çin fəlsəfəsini xatırladırdı mənə. Sadə, ağ-qara dizayn, bir az da iddialı ad. Kitabı oxuyanda isə üzərindəki qara rəngin torpağın simvolu olduğunu anladım.

Keçək əsərin məzmununa. Baş qəhrəmanımızla sizi tanış edim: atasının var-dövlətini çapıb-talayaraq ömrünü puç edən Xu Fugui.

Əsəri iki hissəyə bölə bilərik: İnqilabdan əvvəl və inqilabdan sonra.

İnqilabdan əvvəl Fugui varlı, torpaq sahibi bir kişinin oğludur. Qumar, eyş-işrət, yolundan azma-bir sözlə bütün böyük günahları bir-bir dadır. Di gəl ki, armud dibinə düşər. Fuguinin atası da gəncliyində az günaha batmayıb. İndi oğlunun onun yolu ilə getməsindən daha təbii nə ola bilər?  Qumar oynayaraq atasının qumarda itirdiklərini geri qazana biləcəyini düşünən gənc və ağılsız Fugui həyat yoldaşına, qızına, anasına nələr çəkdirmir...

Deyirlər ki, valideynin günahlarını uşaqları yuyar. Fugui də başına gələcəklərdən xəbərsiz atasına onun öz atasına yaşatdıqlarını yaşadır.  

İnqilab ərəfəsində Fugui hər şeyi qumarda uduzur. Bu da atasına şillə kimi dəyir. Bir vaxt o da eynilə Fugui kimi oğul olmuşdu... Tarix təkrarlanır.

İnqilabdan sonra isə Fugui üçün həyat 180 dərəcə dəyişir. Başı əlhəd daşına dəyir, yavaş-yavaş anlamağa başlayır uşaqlarının gələcəyini vəhşi zövqlərinə qurban verdiyini. Onu çox sevən Jiazhenin qəlbini necə qırdığını, atasının ölümünə səbəb olduğunu anlayır. Amma bu peşmanlıq nə ölüləri diriltmir, nə qırılan qəlbi təsəlli etmir. Onun günahlarını övladları Fengxia və Youqing yuyur. Axı nəslin üzərində olan günah təmizlənməlidir.

Fugui kasıblıqla, ehtiyac içində yaşamaqla gühanlardan arındığını, bir zamanlar ona verilənləri geri qaytardığını düşünür. Amma...

İnqilabdan əvvəl hər sındırdığı ürək, hər incitdiyi can üçün inqilabdan sonra bir can verənə qədər. Bəs niyə əsərin adı “Yaşamaq”dır? Çünki söhbət özün üçün yox, başqaları üçün yaşamaqdan gedir. Sevdiyi bir canı alan hər ölüm onu həyatda qalanlara daha da bağlayır, onlar üçün yaşamalıyam deyir Fugui. Bu, o qədər ağrılıdır ki...

Fugui o adamlardandır ki, Allah haqq-hesabını o dünyaya saxlamır. Ata, ana, həyat yoldaşı, iki övlad, kürəkən, nəvə... hamısını özü qəbirə qoyur. Sanki kimsə Xu nəslini “sizi görüm əcəlinizlə ölməyəsiniz” deyə qarğımış, namaz üstə dua etmişdi.

Təsəvvür edin ki, bir ana övladları özündən əvvəl ölüb deyə, balaca canları artıq dünya əzabından xilas olub deyə sevinir, onlara qovuşmaq üçün öz ölümünü gülərək qarşılayır.

Əsərdə ürək ağrıdan, “cızz” elətdirən o qədər məqamlar var ki. Yazıçının böyük acıları kiçik həyatlar üzərindən sadə dillə təsvir etməsi çox təsirli idi. Əgər qəlbiniz hələ daşa dönməyibsə kitabı oxuyarkən ağlayacağınıza zəmanət verirəm.

Yaşamaq diləyilə...