Təhlükəli metod (A dangerous method)

 Devid Kronenberqin rejissoru olduğu film 2011-ci ildə tarixi dram janrında çəkilib. Film Sabina Şpilreyn adlı pasientin xəstəliyi fonunda psixoanalizin pionerləri Freyd və Yunqun münasibətlərindən bəhs edir.

Freyd və Yunqun münasibətləri haqqında qısaca:

Freyd və Yunq ilk dəfə 1907-ci il ildə görüşəndə 13 saat fasiləsiz danışmışdılar.  Freyd 51, Yunq 32 yaşında idi. Həmin dövrdə Freyd özünün Psixoanaliz nəzəriyyəsi ilə məşhurlaşmışdı. Yunq isə gənc psixiatr idi. Onların münasibəti olduqca coşğun və qəribə idi. Freyd Yunqu Musamın Yuşəsi adlandırır və deyirdi ki, mənim heç vaxt görməyəcəyim müqəddəs torpaqları o, görəcək. Növbəti 6 il ərzində onların dostluqları dərinləşdi.

1909-cu ildə onlar psixoanalizdən mühazirə oxumaq üçün Amerikaya səfər etdilər.

Amerikada olduqları müddətdə onlar bir-birlərinin yuxularını yozur, analiz edirdilər. Bu o vaxt idi ki, Yunq Freydə belə demişdi: Qoy sizin dostluğunuzdan zövq alım, iki fərqli insanın arasındakı dostluq kimi deyil, ata ilə oğulun dostluğu kimi.

İstənilən dostluqda bunu demək şübhəsiz ki, qəribə səslənər. Xüsusilə əgər sizin dostunuz Edip komleksi nəzəriyyəsinin yaradıcısıdırsa bunu demək yalnış olar. Edip kompleksinə görə oğul altşüurunda özü də bilmədən atasını öldürmək istəyir. Yunqun bu sözü Freydin diqqətindən yayınmadı və o, bir az qorxdu.

Bir gün bir alman kafesində söhbət zamanı Yunq mumiyalanmış cəsədlər haqqında danışdı. Freyd bunu Yunqun öz atasını-yəni Freydi öldürmək istəməsi kimi interpretasiya etdi.

Qısa zaman sonra məsələ aydınlaşdı.  Məsələ onların qəribə dostluğu və ya ürəyinə şübhə düşməsi deyildi. Əsl səbəb intellektual fikir müxtəlifliyi idi. Onların nəzəriyyələri fərqli idi. Freyd hər şeyi sekslə bağlayırdı. Ona görə libido və onun sıxışdırılması insan davranışının və sapmaların əsas səbəbidir. Altşüur təhlükəli və qarışıq hisslərin, fikirlərin, arzuların toplandığı elə yerdir ki, onun açarı psixoanalizdir. Freyd hər yerdə seks görürdü və Yunqa görə bu biraz çox idi. Onların münasibətindəki ikinci fikir ayrılığı mifologiya və din idi. Yunqun bunlara dərin marağı vardı və o, kollektiv şüursuzluğa inanırdı. Freyd bu ideyanı qeyri-elmi adlandıraraq rədd etmişdi. Freyd düşünürdü ki, Yunq mistik olmaqla psixoanalizə xəyanət edib. Yunq isə ümid edirdi ki,  Freyd onu  anlayacaq.

Bütün bunlara Freyd 1913-cü ildə yazdığı məktubda aydınlıq gətirdi. “Anormal davranarkən qışqıraraq özünün normal olduğunu deyən adam öz xəstəliyindən xəbərsiz olması şübhəsinə əsas verir. Buna görə də mən şəxsi münasibətlərimizdən tamamilə imtina etməyi təklif edirəm. Bu qədər. “

Freydin məktubuna cavab olaraq Yunq öz gündəliyində belə qeyd etmişdi:  “Bu qədər deyil. Qalanı sükutdur.” Bundan sonra hər ikisi öz yolu ilə getdi. Freyd nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi.

Film haqqında:

Film yazıçı Con Kerrin “Ən təhlükəli metod: Yunq, Freyd və Sabina Şpilreynin hekayəsi: adlı əsər əsasında çəkilib.

Filmdə hadisələr 1-ci dünya müharibəsi ərəfəsində cərəyan edir. Analitik psixologiyanın banisi Yunq və psixoanalizin banisi Freyd və isteriya xəstəsi Sabina Şpilreyn arasında baş verənlərin üzərində qurulmuş filmdə ünsiyyət terapiyası sınaqdan çıxarılır. Həmin dövr üçün sensasiya olan psixoanaliz çox insan üçün boş və mənasız idi. Həmkarı Freydin gördüyü işləri uzaqdan izləyən Yunq bu üsulları yeni pasiyenti Sabinanın üzərində sınaqdan çıxarmaq qərarına gəlir. Psixoanaliz işə yarayır.

“Film Freyd və Yunq arasındakı münasibətlər bəhs edir” cümləsi film haqqında tam məlumat vermir. Əksinə, film psixoanalizin ilk günlərini, Yunqun psixiatr kimi yeni işə başladığı dövrü, müharibə ərəfəsində Avropadakı vəziyyəti, psixoloq-pasient münasibətlərini və s. mövzuları əhatə edir.

Sabina atasından gördüyü fiziki və psixoloji şiddət nəticəsində isterik tutmaları olan, özünü idarə edə bilməyən və Yunqun işlədiyi xəstəxanaya gətirilən pasientdir. İlk günlər Yunqdan gözü su içməsə də, tədricən ünsiyyət terapiyası işə yarayır. “Talking cure” adlanan terapiyada psixoloq pasient daha rahat danışa bilsin deyə onun görmədiyi yerdə oturur, pasient psixoloqun üzünü görmədən danışır.  Həmin dövrdə bu terapiya kütləvi halda yayılmamışdı. Buna görə də xəstə üçün potensial təhlükə demək idi. Filmin adı da buradan götürülüb. Və Sabinanın vəziyyəti yaxşılaşmağa doğru gedir. Sabina daha da irəli gedərək, öz həkiminə vurulur. Əslində, bu gözlənilən hal idi. Psixologiya özü də bunu deyirdi. Atasının etdiklərindən sonra bütün insanlara inamını itirən Sabina ona qayğı göstərən, zərər verməyən ilk insana aşiq olmalı idi. Yunq onun gözündə onu həyata qaytaran və daim müdafiə etməli olan müqəddəs insan idi.

Yunq Sabinaya: “Mənim sənə olan sevgim həyatımdakı ən önəmli şeydir. Pis, yaxşı, özümü bu sevgi sayəsində tanıdım.”

Bəlkə də onlar metodun təhlükəli olduğunu unudub daha da irəli gedərək, sərhədi keçmişdilər. Bu əsnada Yunqun Freydlə görüşləri başlayır. Uzun illər bir-birinə həsrət qalan sevgililər kimi 13 saat fasiləsiz danışırlar. 40 gün otaqdan çıxmadan danışan Rumi və Şəms Təbrizi misalı.

Sabina ilə münasibət quran Yunq müəyyən müddət sonra etdiyinin fərqinə vararaq Sabinadan uzaqlaşır. Bu o vaxt idi ki, Sabina tibb təhsili alırdı. Yunqla ayrılıq ona ciddi zərbə vursa da öz yolu ilə gedir və uğur əldə edir.

İllər sonra Sabina depressiyada olan Yunqun yanına psixoloq kimi gəlir.

Yunq təkcə Sabinadan yox, Freyddən də uzaqlaşmışdı. Freydin bütün problemləri seks və libido ilə bağlamasını Yunq qəbul etmirdi. Yunqun mistikaya, dinə meyilli olmasını isə Freyd qəbul etmirdi. Beləcə, onların da yolları ayrıldı.

13 saat fasiləsiz danışa biləcəyiniz ürək dostunuzu tapmağınız diləyi ilə...