Xalqımın toy kimi adəti var!
Əminəm ki, bu cümləni “Bəyin oğurlanması” filminin
Hidayət bəyi Səməndər Rzayevin səsi ilə oxudunuz. Ən ülvi arzularımız toyla
bağlıdır. “Toyunda inşallah” “Subaylar üçün olsun” və s. Hətta təzə anadan olan uşağı ziyarətə gələndə
də “toyunu görək” deyilir. Bəs toy niyə bu qədər vacib mərasimdir? Əksər adətlərimiz
kimi bu da sirri-xudadır.
Tanrı bizə də qardaşımın “toyunu görməyi” nəhayət
ki, qismət etdi. Adət-ənənəyə görə, biz elə xoşbəxt olmalıydıq ki, uçmağa
qanadığımız olsaydı, pərvazlanıb göylərə uçardıq. Amma belə olmadı. Toy ərəfəsində
yaşanan stress və gərginlik illərlə gözlədiyimiz toyun dadını çıxarmağa mane
olurdu.
Qız və oğlan toyu arasında fərq var. Qız toyu daha
emosional və kədərli olur. Çünki bir ana öz övladından ayrılır, ata evini tərk
edir, tamam başqa ailəyə köçür. Oğlan toyu nisbətən şən olur. Bir evə gəlin gəlir.
Evin çırağını sönməyə qoymayacaq, nəsli davam etdirəcək gəlin.
Toyun özü başqa, toydan əvvəl və sonrakı adətlər isə
tamam başqa aləmdir. Oğlan toyundan bir müddət əvvəl qız evindən bir neçə adam
təzə gəlinin otağını bəzəməyə gəlir. Gəlinin tapşırıqlarına əsasən otaq dizayn
edilir. Oğlan evi ev bəzəyənlərə pul verir. Gəlin otağının işığını quraşdırana
isə qız evi pul verir. Sən mənim qızımın işığını yandırdın, Allah da sənin
işığını yandırsın kimi.
Toydan ən azı 2 gün əvvəl oğlan evində iynə atsan
yerə düşmür. O tərəf bu tərəfə vurnuxan adamlar bir-birini az qala tapdalayır. Hələ
axşam yatmaq vaxtı gələndə lap qiyamət olur. Üst-üstə yatanlar, aşağı-yuxarı
yastıq-döşək daşıyanlar, paltarını itirənlər, başını itirənlər dəyir bir-birinə.
Soruşa bilərsiniz ki, niyə insanlar toydan iki gün
qabaq gəlir. Çünki toy üçün hazırlıqlar başlayır. Çörək bişirdi və mal kəsdi
günləri olur. Gur səsli bir uşaq ona verilən siyahı üzrə ev-evə gəzir, hamıya
eyni şeyi deyir: sabah filan saatda filankəsgildə çörəkbişdi olacaq. Toy evinə
gələrkən qəzetə (Allah bilir neçə dəfə istifadə olunmuş) bükülmüş bir neçə
yumurta, bir qutu peçenye kimi pay gətirirlər. Ərk sahibi qonşular və yaxın
qohumlar toplanır, çörək bişirmə bölgüsü edirlər. Əgər oğlan evində şərait varsa
elə ordaca bişirirlər. Yoxdusa qonşular unu bölüşdürüb öz evlərində bişirib gətirirlər.
Oğlan evi odun verir. Çörək bişirənlərə çay, meyvə kimi sovqatlar da göndərilir.
Axşam çörəklər oğlan evinə təhvil veriləndən sonra
sulanır, doğranır, paketlərə yığılaraq toy üçün hazır edilir.
Səhərisi gün mal kəsdi olur. Bəyin öz toyu üçün
saxladığı heyvan kəsilir. Əti təmizləyir, kabablıq, dolmalıq, buğlamalıq,
plovluq və s. kateqoriyalara bölürlər.
Toy yeməklərini bişirmək üçün kəndin bir, uzağı iki
hörmətli aşpazı olur. Bu aşpazlar adətən kök, dolu bədənli, qırmızı yanaqlı qadınlar
olur. Sanki bişirdiyi yeməklərin necə dadlı olmasının əyani sübutu kimi öz ətli-canlı
bədənlərini göstərirlər. Dəvət göndərilən günün səhərisi həmin o dolu bədənli
qadın yırğalana-yırğalana gəlir, qollarını çırmalayıb işə başlayır.
Oğlan evi toy günü səhər evə gələcək çalğıçılar
üçün xonça hazırlayır, bəyin anası, bacısı və ya bibisi xonçanı təntənəli şəkildə
təqdim edir.
Kənd toylarında adətən gəlin oğlan toyunda iştirak
etmir. Toydan bir gün əvvəl, bəzi hallarda toy günü oğlan evi gedib gəlini gətirir.
Gəlin evdə oturur, qalanlar toya gedir.
Gəlin evə girəndə ayağının altına boşqab qoyurlar
ki, basıb sındırsın. Gəlinin fərasəti burda görünür. Bir dəfəyə boşqabı
sındıran gəlin sözükeçən olur.
Bundan sonra gəlin öz otağına aparılır. Amma
oturmur. Qayınana və qayınata gəlib ona xələt (pul və ya zinət əşyası) verməmiş
gəlin oturmur. Bu xələt bizim tərəfdə dizayağı adlanır.
Toydan bir gün sonra üzəçıxdı olur. Gəlin otağından
çıxaraq ev əhli və hələ də dağılışmayan qohumlar ilə tanış olur. Öz cehizlik
qablarından istifadə edərək çay süfrəsi hazırlayır. Gəlin çayı içənlər nəlbəkiyə
pul qoyur və çayı tərifləyir. Pullu çay təbii ki, dadlı olmalıdır.
Toy bitsə də toy adətləri bitmir ki, bitmir. Toyda əziyyəti
keçən insanlara, nəslin yaşlılarına toy hədiyyəsi göndərilir. Bu, adətən
şirniyyat olur.
Gəlin ata evindən bir çamadan əlavə hədiyyə gətirir.
Onu görməyə gələnlərə paylayır. Bu hədiyyələr isə corab, dəsmal, əl yaylığı,
baş örtüyü olur.
Nə başınızı ağrıdım, toyun ən asan hissəsi elə toyun
özüdür. Əsl toy isə sonra başlanır...
Subaylarçün olsun!
Wedding at the groom’s house
My people have a
tradition like a wedding! I am sure that you read this sentence with the voice
of Samandar Rzayev, Mr.Hidayat of the movie “Stealing groom”. Our best wished
are about wedding. “In your wedding, inshallah”, “Let it be for singles” etc. Even
when people come to see newborn baby, they wish same things. Why wedding is so
important event? Like our most traditions, it is also mystery-God.
Finally, God allowed us
to see my brother’s wedding. According to out tradition, we should feel like
heaven. But it didn’t happen. Stress and tension in the eve of wedding didn’t allow
us to fully enjoy the wedding.
There is difference
between the wedding at groom and bride family. Bride wedding is emotional and
sad. Because a girl leaves her father’s house and moves to totally new house. Groom
wedding is happier and enjoyable. Bride comes to the house. Who will not allow
the light to put out, who will make the generation continue.
The traditions before
wedding and after wedding are totally different. Few days before groom wedding,
some people from bride side go to groom house to decorate bride room. The room
is decorated according to bride’s design. Groom family gives some money or gift
to those people. But bride family does the same for the person who made the
light in bride room. Like “You turned my daughter’s light on, may Allah make
your light turn on.”
At least two days before
the wedding, house should be full of people. People who run here and there crash
each other. It becomes worse when sleeping time comes. People who sleep in a pile,
people who search for blanket, people who lost their cloths, even their heads.
You may ask that why
people come so early for wedding? Because wedding preparations start early. Making
bread and slaughtering animal days happen. A boy with loud voice with a list in
his hand, goes door by door and invite people for those preparations. He says
same thing to everyone: tomorrow at [time] [wedding owner’s name] invites you
for [name of event].
Invited people bring
small things like few eggs or cookies wrapped in old newspaper. God knows how
many times that newspaper is used. Close neighbors and relatives decide who
will do which part of bread making. If there is comfortable place for making
bread, they do it in groom house. If not, they do it in their house and bring bread
to groom house. Groom house sends wood for cooking and some sweats and fruits
for snack.
When bread is given to groom
house, it should be cut and packaged for wedding ceremony.
The day after, calf
slaughtering happens. The calf raised by the groom, slaughters. Then meat is
cleaned and sorted for barbecue, dolma, plow and so on.
There are always few female
chefs in the village who are respectable. These chefs are fat, stout, and red
checked. They are so, as if they want to show the taste of their food in their appearances.
Those chefs come a day later after invitation and start immediately to work.
Groom house prepares
khoncha for musicians who will come at the wedding morning. Groom’s mother, aunt
or sister present this khoncha to musicians.
Usually, bride doesn’t attend
in groom’s wedding in the villages. One day before wedding, bride is brought to
groom house. She sits at home and everyone else goes to the wedding.
When bride enters house,
she should break plate with her foot. Her ability will be shown here. If she can
break it from first time, she will be dominant in the family.
After that bride is taken
to her room. But she doesn’t sit, until her mother-in-law and father-in-law
come and give her khalat
(gift). Which usually is money or jewelry. This khalat is called dizayaghi
in our village.
After wedding, there is “uze
chixdi” which means bride can now appear to everyone. She meets family and
relatives. Using her dowry, she makes tea table. After drinking bride’s tea,
everyone gives money to her and praise the tea. Of course, when you give money,
tea should be tasty.
Wedding finishes, but
wedding traditions no. Wedding gift (usually sweat) is sent to the people who
helped in wedding preparations, and aged representatives of generations
Bride brings a suitcase from
her house which is full of gifts. She gives these gifts to people who come to
see her. These gifts are socks, handkerchief, towel, or head dress.
To make it short, the
easiest part of wedding is wedding itself. Real wedding starts after that.
Let it be for singles!
Comments
Post a Comment