Etiraf (Tolstoy)

Çoz az sayda insan hiss etdiklərini və düşündüklərini səmimi etiraf etməyi bacarır. Xüsusilə cəmiyyətin seçib sevdiyi, hörmət etdiyi insanlar nüfuzlarına xələl gəlməsin, qazandığı hörməti itirməsinlər deyə əsl düşüncələrini etiraf etməyə çəkinirlər.

Bu günə qədər oxuduğum ən gözəl və səmimi etiraf Tolstoya məxsusdur. Yazıçının 56 yaşında  qələmə aldığı etirafı öz oxucusuna və özünə hesabatı kimi qiymətləndirirəm. Uzun müddətli araşdırmalarının nəticəsini, illərlə ürəyində yığıb saxladığı fikirlərini olduğu kimi, bəzəksiz-düzəksiz, yalansız etiraf edir. Yazıçının böyüklüyü, usta qələmini kənara qoysaq, əsərdəki səmimiyyətinə, cəsur etiraflarına görə  əsəri möhtəşəm hesab edirəm.

Bəs Tolstoy nəyi etiraf etdi?

İlk öncə yaşadığı həyatın bədbəxtliyini, mənasızlığını və bu mənasızlığın nədən qaynaqlandığını bilmədiyini etiraf etdi. Bu yolda necə axtarışa çıxdığını, nələri araşdırdığını anlatdı. Axtarışının hər mərhələsində nələrsə tapdı və bunun axtardığı həqiqət olduğu qənaətinə gəldi. Çox qısa zaman sonra tapdığının həqiqət olmadığı ortaya çıxdı. Beləcə bir müddət davam etdi. Hər dəfə həqiqət olduğunu düşündüyü nəsnəni tapır və tezliklə əksini sübut edirdi. Sonda isə həqiqəti tapdı. Çox qəribədir ki, illərlə davam edən axtarışlarını, fəlsəfədən tutmuş ilahiyyata qədər öyrəndiklərini, çıxardığı nəticələri gördüyü kiçik bir yuxu ilə sonlandırır. Həmin yuxu isə bu uzun illərin bəhrəsidir. Sanki axtardığı həqiqət ona acıyır, illərini axtarışda keçirən, özünə zülm edən yazıçını bu yuxu ilə mükafatlandırır.

“Reallıqda heç bir izahı olmayan aydın, təbii mexanizm var və o mexanizm məni saxlayır.”

Tolstoyun gəldiyi son nəticə bu idi. Təbii ki, həmin mexanizmin adı Tanrıdır.

Ailə həyatı, uşaqlar, mülkiyyət, elm, xristianlıq- heç biri onun suallarına cavab verə bilmədi. Nə Kantın, nə Şopenhauerin, nə də Buddanın izahları onu qane etmədi.  Sonda həqiqətin zəhmətdə, sevgidə olduğunu anladı. Bunun üçün rahat həyatından əl çəkib kəndlilərin arasında yaşamağa başladı, bütün pis vərdişlərini unudub yeni vərdişlər qazandı. Və yavaş-yavaş daşlar öz yerinə oturmağa başladı.

Tolstoya görə xoşbəxt ailə həyatı, uşaqlar, iş - bütün bunlar insanı həyata bağlayan səbəblərdir, amma müəyyən yerə qədər. Həyatda qalmağa davam etmək üçün yaşamaq səbəbi lazımdır. Və yuxarıda sadalananların heç biri yaşam səbəbi deyil. İnsana inanc lazımdır. İnanc insanın qəbul edə bilmədiyi şeyləri qəbullanmağa, həyata anlam verməyə kömək edir. Hər şey bitəndə belə inam qalır. Tolstoyun etirafının məğzi bu idi.

Və o, bu inamı tapmış, intihar fikirlərindən əl çəkmişdi.

Etiraf etmək cəsarətinə sahib olmaq diləyilə...