Qutab

Kənddə yazın gəlişi hiss olunurdu. Uzaqda görünən dağlardan başqa hər yerdə qar ərimiş, torpaq ayılmışdı. Hava hələ isti olmasa da, təbiətin canlanması üçün kifayət idi. Otlar yaşıllaşır, ağaclar çiçəkləyirdi.

Bakının səs-küyündən, tıxacından qaçıb həftəsonunu kənddə keçirməyə gələn qonşumuz balaca qızı ilə həyətdə görünürdü. Hələ 4 yaşı tamam olmamış Ləman əlində aşsüzənlə göy yığan anasının dalınca gəzir, aşsüzənin nə vaxt göylə dolacağını görmək üçün səbirsizlənirdi. Gicitkən, cincilim, quşəppəyi, pəl artıq bir qarış olmuşdu. Kənddə deyirlər ki, ot-ələf çıxdısa ac qalmayacağıq.

Aprel göy-göyərti, qutab ayıdır. Qışdan çıxan, təzə göyərtiyə həsrət qalan insanlar bostanlara, bağlara, əkin yerlərinə üz tutur, göy yığırlar. Göydən həm qutab hazırlamaq, həm də üstünə yumurta vurub dadlı yemək bişirmək mümkündür. Məsələn, gicitkən. Təzə gicitkənin yarpaqlarını əzib duzlayıb yeyir, zoğlarını lavaşın arasına qoyub yeyir, eyni zamanda bişirib yumurta ilə yeyirlər. Görün necə bərəkətli bitkidir.

Aprel- may aylarında ən çox sevilən yemək isə qutabdır. Çox əziyyətlə başa gəlsə də, əziyyətə dəyir. Əsasən Quba-Şamaxı bölgəsində meşələrdə yetişən pəl (yabanı soğan) qutabı bir başqa ləzzətdir. Kənd uşaqları böyük kisələrlə meşəyə pəl yığmağa gedir, növbəti gün ana bir kisə pəldən qutab hazırlayır. Pəl qutabına əlavə heç bir göyərti vurulmur. Sadəcə pəl və biraz pendir.

Bundan başqa pəldən zərzər hazırlanır. Pəli doğrayıb duzlu suda saxlayırlar. Bir müddət sonra pəli duz kəsir. Bu, zərzər adlanır. Zərzər qatığa qarışdırılaraq yeyilir. Uzun müddət qala bilir.

Cincilim ömrü çox qısa, qutabı çox dadlı bitkidir. Cincilim qutabına isə pendir yox, süd vururlar.

Quşəppəyi nisbətən uzunömürlüdür. Demək olar ki yaz və yay boyu bostanlarda tapılır. Quşəppəyi qutabına əzilmiş qoz ləpəsi də vururlar.

Kəndin təmiz havası Ləmanı elə acdırmışdı ki, göyləri artıq qutab kimi görür, ağzı sulanırdı. Nəhayət ki, qab göylə doldu. Anası göyləri iri bir qaba boşaldıb bulaq suyu ilə yudu, qoydu ki, suyu süzülsün. Onlar göy yığmaqla məşğul ikən nənə artıq xəmiri hazırlamışdı. Göylər hazır olan kimi, nənə önlüyünü geyinib sacın başına keçdi. Ləman maraqla nənəsini izləyir, arada bir əlində tutduğu çörəkdən dişləyirdi. İlk qutabın ətri ətrafa yayılanda anası bir top nehrə yağı gətirib qutabı yağlamağa başladı. Nehrə yağı qaynar qutaba toxunduqca çıxan cızıltı səsi adamı iştaha gətirirdi. İlk qutab Ləmanın idi. O, biləyinə süzülən yağa fikir vermədən marçıltı ilə yeyir, anasının yanına qoyduğu ayrandan içməyi də unutmurdu.

Qutab ona elə ləzzət eləmişdi ki, nə vaxt yeyib-bitirdiyini bilmədi. Yeyib doyandan sonra yağlı əllərini ətəyinə silib bağçaya-təzə yaz güllərinin arasında oynamağa qaçdı.

 Gutab

The arrival of spring was already visible in the village. Except the snow on the top of the mountains far away, all the snow had already melted, the earth had awakened. Although the weather wasn’t so warm, it was enough for waking the soil up. The grass was getting green, the trees were blossoming.

Our neighbor who came to spend the weekend in the village by running away from Baku’s noise and traffic, was in the yard with her little daughter.  About 4 years old Leman was following her mother who was collecting greens for the gutab and was impatient to see the gutab making process.  Nettle, chickweeds, capsella bursa-pastoris, wild onion was already more than 2 inches. Village people say that, if greens are grown, we won’t be hungry anymore.

Pel

April is the month of greens and gutab. People who didn’t have greens in the winter, go to the fields for collecting them. You can make gutab from the greens, also you can cook it with eggs. (Called kuku). For example, nettle plant. Village people eat fresh nettle’s mashed leaves with salt, they eat long nodes with lavash (bread type), and also, they cook it with adding eggs. See, how plentiful plant it is. 

Gutab is favorite dish of the April and May. However, making gutab is not easy, the taste worthies it. Pel (wild onion) which mostly grows in Shamkhi and Guba districts is another taste.

Village children go to forest with big bags to collect pel. Next day mother makes gutab from that. No other greens are added to the pel gutab. Only pel and some cheese.

Apart from that, zerzer is made from pel. Pel is chopped and added to the salty water. After some days pel becomes like pickle. Zerzer is eaten with yogurt. And it can be kept for long time.

Chickweeds has short life, but it is so tasty. Some milk is added to chickweeds gutab. 

Capsella bursa-pastoris has long life. It can be found during spring and summer. Smashed nuts are added to the capsella bursa-pastoris gutab.

Fresh air of the village made Leman so hungry that she was seeing the greens as gutab and her mouth was watering. Finally, greens were ready. Mother washed them with spring water and put them aside to dry. While they were picking greens, grandmother had already prepared dough. When greens were ready, she started to cook gutab on saj (metal-made cooking utensil).  Leman was watching her grandma curiously and sometimes was biting the bread in her hand. When the nice smell of the gutab spread around, mother started to butter the gutab. Gutab was sizzling when the butter melted on the gutab and this noise was enough to make Leman hungry. Without caring the butter which was flowing over her elbow she was eating with great appetize. She was drinking ayran (buttermilk) too.

Gutab was so tasty that she didn’t know when she finished eating. After she was full, she wiped her buttered hands to her skirt and went to play among spring flowers.