Jhumpa Lahiri -Adaş (The Namesake)

 

Lahiri hind əsilli Amerika yazıçısıdır. Ailəsi Amerikada immiqrant həyatı yaşayır. Əsərlərində əsasən Hindistandan Amerikaya köçən insanların talelərini işıqlandırır. Uzun illər ölkəsindən uzaq olan ailəsi Benqal mədəniyyətindən qopmamaq, adət-ənənələrini mümkün qədər davam etdirmək üçün çalışır.

Kitabları bir neçə dəfə beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb, əsasən ingilis, son illər isə italyan dilində yazır.

“Adaş” Lahirinin debüt romanıdır. 2003-cü ildə nəşr olunub. Ədəbi yaradıcılığı hekayə ilə daha çox tanınsa da, ilk romanından sonra bir neçə roman yazıb və kifayət qədər uğur qazanıb.

Romanda immiqrant həyatı, Şərq və Qərb mədəniyyətlərinin toqquşması, yeni mühitə uyğunlaşmağın çətinliyindən bəhs olunur.

Qanquli ailəsi. Aşima və Aşok Qanquli. Onların övladları, Soniya və Qoqol. Aşok universitetdə professordur. Gənc yaşlarında əksər benqal ailəsi kimi onun da həyat haqqında fikirləri olduqca aydın idi. Ailəsinin seçdiyi qızla ailə qurub, uşaq sahibi olub ömrünün sonuna kimi Hindistanda yaşamaq. Bir gün qatarla səyahət edən zaman yol yoldaşının dediyi bir cümlə onun həyatını dəyişir: “Hələ cavansan, azadsan, nə qədər ki imkanın var, dünyanı gəz, heç vaxt peşman olmazsan. Sonra çox gec olacaq.” Və tale onu Amerikaya Massaçusetsə gətirib çıxarır. Ailəsinin seçdiyi qız ilə ailə qursa da, özünü xoşbəxt sayır. Arzuladığı işi, həyatı var. Daha nə olsun?
Aşok ədəbiyyatsevər, Qoqol heyranıdır. Qoqolun “Palto”su o qədər oxuyub ki, artıq əzbərləyib.

“Hamımız Qoqolun paltosundan çıxmışıq” Dostoyevskinin “Palto” haqqında dediyi bu cümlə Aşokun həyat fəlsəfəsinə çevrilib.

Aşima ona elçi düşənlərin arasından ən yaxşı namizəd kimi Aşoku seçib ailə qurandan sonra Amerikaya köçür. İlk gündən ölkədə gördüyü hər şey onda qəribə təəssürat yaradır. 25 il bu ölkədə yaşadıqdan sonra belə bəzi şeylərə qətiyyən uyğunlaşa bilmir. O, tipik benqal qadınıdır. Ömrünü uşaqlarına və ərinə həsr edən, bundan başqa həyat təsəvvür edə bilməyən qadın. Amma bir gün gəlir ki, o, özünü azad hiss edir, Hindistana qayıdıb sevdiyi işlə- musiqi ilə məşğul olmağa başlayır.

Əsərin əsas qəhrəmanı Qoqoldur. Benqal adətinə görə uşağa adı valideynləri deyil, böyüklər qoyur və hər uşağın iki adı olur. Biri evdə, ailəsi və dostları tərəfindən istifadə olunan ad, digəri isə rəsmi ad. Amma Amerikada belə deyil. Qoqol doğulan gün onu xəstəxanadan adsız buraxmırlar. Hindistandan ad seçimi ilə bağlı məktub isə gəlmək bilmir. Və Aşok uşağa özü ad qoyur- sevimli yazıçısının adını.

Daha sonra Qoqola Nikil adını verirlər. Amma Qoqol ömrü boyu iki adla yaşamalı olur. Özünü iki bədəndə yaşayırmış kimi hiss edir, əziyyət çəkir. Dostlarının onu ələ salması Qoqolu təngə gətirir, adını rəsmi olaraq dəyişir. Amma sonralar başa düşür ki, o, Qoqoldur, hamı onu belə tanıyır, qəbul edir.

İllər keçdikdə Qoqol öz adının dəyərini daha yaxşı anlayır, atasının bu yazıçını sevmə səbəbləri, “Palto”nun niyə atasına bu qədər doğma olması, bir sözlə bütün daşlar yerinə oturur.

Aşok və Aşimadan fərqli olaraq Qoqol Amerikada doğulduğu üçün bu həyata valideynlərindən daha tez öyrəşir. İki nəsil, iki mədəniyyət, iki ölkə arasındakı müxtəlifliklər valideyn-övlad münasibətlərində özünü göstərir. Bayramı valideynləri ilə bir yerdə keçirmək yerinə sevgilisi ilə tətilə gedən Qoqolu Aşima heç cür anlamır. Ölkəyə uyğunlaşandan sonra belə sarini (sari- hind milli geyimi) Avropa dəbinə dəyişə bilməyən Aşima övladlarını anlamaqda çətinlik çəkir. Qoqol isə dostlarının hər gün bir-birinə “səni sevirəm” deyən valideynlərini, müasirliyə açıq olan insanları öz ata-anası, onların münasibətləri ilə müqayisə edir.

Qanquli ailəsinin ortaq anladığı dil sevgidir. Şərq mədəniyyətli olsa da, uşaqlarına seçim azadlığı verən Aşok onlar xoşbəxtdirsə müzakirəyə səbəb görmür, Qoqol atasına qarşı haqsızlıq edəndə belə “bir gün özün anlayacaqsan” deyib susur.

Və Qoqol həqiqətən də anlayır. “Hamımız “Palto”dan çıxmışıq”-ı, valideynlərinin bir-birini amerikanlar kimi açıqda deyil, gizli sevdiyini, sevginin göstəriş üçün deyil, hiss etmək üçün olduğunu, adının nə olduğu yox, onu necə daşımağın önəmli olmasını anlayır.

 

Kitabdan sitatlar:

Kitablar belədir, addım atmadan sənə səyahət etmək imkanı verir.

Onun həyatını qəbul edə bilmə istedadı var.                 

Mənim heç vaxt etməyəcəyim şeyi et.

Özünə bir yaxşılıq et, nə qədərki gec deyil, çox fikirləşmədən get, dünyanı gəz. Heç vaxt peşman olmayacaqsan.

Hind filmlərindəki öpüş və nəvaziş kimi həyat yoldaşının adı da məhrəm və gizlidir.