Payız gəldi

Avqustun ortalarından hava soyumağa başladı. Səhər-axşam yüngül yağış yağır, təkcə günorta biraz günəş olurdu. Sentyabr gələndən günəş də yavaş- yavaş çəkilib getdi. Hələ güclü yağışlar yağmasa da, camaat əyninə qalın geyinməyə başlamışdı.

Hamı istəyirdi ki, mümkün qədər gec ocaq qalasın.  Çünki qış üçün tədarük edilən odunu uzun müddət işlətmək lazımdır. Amma körpə uşaq, yaşlı adam olan evlərdə indidən ocaq qalamağa başlamışdılar. Körpə haradan bilsin ki, odun yoxdu? “Bir-iki odun at sümüklərim qızışsın” deyən qoca qarıya necə izah edəsən ki, odun azdı?

Sentyabrdan başlayaraq  kənd sakinləri hər ay əyinlərini bir qat daha qalın edir. Əvvəl corabla başlayırlar. Uşaqlar altdan yamaqlı, üstdən təzə corab geyinib rus qaloşlarını palçıqda şappıldata-şappıldata oynayırlar. Evə qayıdanda palçığa bulanmış corablara görə ya kötək yeyirlər, ya da danlanırlar. Ana öz-özünə danışa-danışa corabları ocağın yanından asır. Quruyandan sonra palçığını təmizləyəcək. Axı ocaq çoxtəyinatlıdır. Gündüzlər yemək bişirir, qurudur, isidir. Axşamlar isə lampa rolunu oynayır. Ocağın ağzından düşən balaca işıqda uşaqlar dalaşa- dalaşa dərslərini hazırlayır. Baba qəzet oxuyur. Nənə corab yamayır. Yatmamışdan qabaq bəlkə radioya da qulaq asdılar.  Radionu yandıranda nəvələrin ən kiçiyinin gözlərini  yumulurdu. Nənə bunu görən kimi dizlərinin üstünə döşəkçə sərib onu yanına çağırır. Nəvəsi elə buna bəndmiş kimi yüyürür nənənin yanına. Yerini rahatlayıb gözlərini dikir radioya. Baba radionu kökləyib yerinə qayıdır. Kürəyini peçə söykəyib ayaqlarını uzadır. “Bu dəqiqə başlayacaq, sakit durun”- deyib barmağını dodaqlarının üstünə qoyur. Uşaqlar sakit durur. Bu vaxt radio başlayır. “Oxuyur Şövkət Ələkbərova- Bir könül sındırmışam.”

Baba uşaq kimi sevinir: - “Vallah elə ürəyimdən bu mahnı keçirdi” deyib nənəyə baxır. Nənə gülümsünür, yatmış nəvəsini yerinə qoyur, gəlib babanın yanında oturur. Radionun dalğaları onları o qədər uzağa aparır ki. 50 illik evlilikdən sonra bir-birlərinin ürəyini gözlərindən oxuyurlar. Şövkət oxumur daha, radio susub. Nəvələr yatır, ocaq sönmək üzrədir. Amma onlar bunu hiss etmirlər. Özləri burda–soyuq ocağın yanında olsa da, ürəkləri 50 il geriyə gedib...

Weather was getting cold starting from mid-august.  It was raining in the morning and night. Only at noon there was little sun. When September came, the sun also had gone. However, there wasn’t strong rain yet, people started to wear warm.

Everyone wanted to start making fire late so that winter stock of wood should be used for long time. But whoever has little kids, aged people, they have already started to make fire. How the little kids can understand that we don’t have enough wood for winter? Grandmother, who is saying: “Put one more wood, I want to be warm”, how she can understand that?

Since September, village people wear one more dress each month. Firstly, they start with socks. Kids wear patched socks, then new ones over that. Then they wear Russian galoshes and they walk in the muddy streets. When they come home full of mud and dirt, they get punch or scold as a reward. Mom speaking to herself, hangs the socks near fire. She will clean the mud after they get dry. Because the fire is multitasked. In a daytime it cooks, dries and makes home warm. At night it is lamp. With tiny light which is coming from the fire kids prepare their homework. Grandfather reads newspaper. And grandmother patches old clothes. They may listen to the radio before sleep. When they turn the radio on, the youngest kid is so sleepy that he can’t open his eyes. Grandmother sees that, she puts small mattress on her knees and calls him.  He comes and lay down on mattress. Then he focuses on the radio. And then grandfather makes the radio ready and goes to his place. He leans on the fire and stretches his legs. He says: “It will start now, be quiet.” And he puts his finger on his lips. The kids are so quiet. At that time radio begins. Singing: “Shovkat Alakbarova- I have broken a heart”

Grandfather feels so happy. He says: I was thinking about this song! And he looks at grandmother. She smiles, then she takes the sleeping kid to his bed. And she comes to sit next to grandfather. The radio waves take them so far away. After 50 years of marriage they read their hearts from the eyes… Shovkat does not sing anymore, radio is silent. Grandchildren are sleeping, fire is going out. But they don’t see all these things. They are here- next to the fire, but their hearts are 50 years back…